Stanowisko świata zewnętrznego

Dokumenty międzynarodowe nawiązujące do tematu Wysp Kurylskich.

Pisząc na temat sporu o Wyspy Kurylskie między Rosją a Japonią nie można nie wspomnieć o ważnych wydarzeniach w dziejach II wojny światowej, które miały wpływ na wygląd sytuacji w Europie i na świecie po zakończeniu II WŚ. Mowa tutaj o jednej z trzech konferencji wielkiej trójki, która miała miejsce od 4 do 11 lutego 1945 roku, tzw konferencja jałtańska bądź konferencja krymska ale także warto wspomnieć o konferencji kairskiej która odbyła się w dniach 22-26 listopada 1943 roku, w stolicy Egiptu. W przeciwieństwie do konferencji z Jałty, w Kairze nie było przedstawiciela Zwiazku Socjalistycznych Republik Radzieckich ale władze ZSRR podczas składania roszczeń wobec Wysp Kurylskich powoływały się na zawarte w niej zapisy dotyczące Japonii.

Konferencja Kairska (22-26.11.1943)

konferencja przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii, Chin i Turcji w sprawie przebiegu działań wojennych i ładu powojennego; w pierwszej części konferencji (22–26 XI) prezydent F.D. Roosevelt, premier W. Churchill oraz prezydent Chiang Kai-shek uzgodnili, że po wojnie Chiny odzyskają okupowane przez Japonię: Mandżurię, Tajwan, Płw. Liaotuński, Peskadory (W. Rybackie); postanowiono także przywrócić niepodległość Korei; w drugiej części konferencji (3–6 XII) Roosevelt i Churchill usiłowali bezskutecznie nakłonić prezydenta İ. İnönü do przystąpienia Turcji do wojny;^[1]

(źródło encyklopedia PWN)

Jednym z głównych postanowień rozmów miedzy rządami Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chin był zapis mówiący o losie terenów okupowanych przez Japonie po rozpoczęciu I wojny światowej, Na mocy paktu zawartego podczas Konferencji w Egipcie, strony zadecydowały że Japonia po zakończeniu wojny będzie zobowiązana do zwrotu zajętych bądź okupowanych przez nią terytoriów od czasów I wojny światowej tj. 1914 roku.

W świetle tematu Wysp Kurylskich, rząd ZSSR w 1945 roku wydał oświadczenie nawiązujące do konferencji Kairskiej (choć sami nie brali w niej udziału, uważali że podpisanie paktu w 1945 na Jałcie uznaje także ich udział w zapisach z konferencji w Kairze) : Warunki Deklaracji Kairskiej winny być podtrzymane i japońska suwerenność powinna być ograniczone do wysp Honshu, Hokkaido, Kyushu i Shikoku oraz innych mniejszych wysp, określonych przez układające się strony. Rząd Rosji powoływał się na konferencje Kairską bardzo często gdy mówiono o sprawach dotyczących interesującego nas tematu Wysp Kurylskich.^[2]

(Chang Kaj-Shek, Franklin Roosevelt, Winston Churchil Kair 1943 źródło wikipedia.pl)

Konferencja Jałtańska/Krymska. (4 - 11.02.1945)

konferencja w Jałcie na Krymie przywódców mocarstw walczących z Niemcami w czasie II wojny światowej: premierów ZSRR (J. Stalin) i Wielkiej Brytanii (W. Churchill) oraz prezydenta Stanów Zjednoczonych (F.D. Roosevelt),

omówiono wówczas problemy współdziałania strategicznego w końcowej fazie działań wojennych przeciw Niemcom i przystąpienia ZSRR do wojny przeciw Japonii; podjęto wstępne decyzje w sprawie powojennego układu stosunków międzynarodowych w Europie (sprawa granic, reparacji, demilitaryzacji, demokratyzacji i podziału pokonanych Niemiec), oznaczające nieformalny podział stref wpływów między ZSRR a USA i Wielką Brytanią, oraz zwołania konferencji założycielskiej ONZ. W sprawie polskiej (strefa wpływów ZSRR) zadecydowano o reorganizacji Rządu Tymczasowego; uznano, że wschodnia granica Polski powinna przebiegać wzdłuż tzw. linii Curzona (co oznaczało utratę prawie połowy przedwojennego terytorium państwa) oraz zapowiedziano przesunięcie granic Polski na północ i zachód; przeciwko postanowieniom k.j. protestował rząd RP na uchodźstwie oraz władze polskie państwa podziemnego, które jednocześnie deklarowały gotowość ułożenia stosunków z ZSRR i udziału w powołaniu rządu jedności narodowej w kraju. Decyzje k.j., które doprowadziły do podziału Europy na wolny świat oraz sowiecką strefę wpływów, straciły moc po rozpadzie 1989–90 bloku sowieckiego i 1991 — ZSRR.^[3]
(źródło encyklopedia PWN)

Konferencja Jałtańska a Wyspy Kurylskie.

Podczas Konferencji w Jałcie padło wiele ważnych decyzji dotyczących świata po zbliżającym się zakończeniu wojny z nazistowskimi Niemcami. Nie obeszło się także bez decyzji dotyczących tematu Wysp Kurylskich, Japonii i ZSSR. Rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii które reprezentowane były przez prezydenta Franklina Roosevelta oraz premiera Winstona Churchilla domagały się od Związku Radzieckiego, wypowiedzenia wojny Japonii. Przywódca Rosji, Józef Stalin postawił kontrargument, powiedział on że ZSSR zgodzi się na rozpoczęcie wojny z Japonią w czasie dwóch do trzech miesięcy po kapitulacji Niemiec ale tylko i wyłącznie pod dwoma warunkami.

Jednym z nich było przywrócenie Rosji praw utraconych w 1905 roku, dotyczących Południowego Sachalinu i Portu Arthur (porażka armii Rosji w konflikcie z Japonią, ta druga dzięki zwycięstwu w tym konflikcie zyskała miano jednej ze światowych potęg), drugim z warunków było włączenie Wysp Kurylskich w granice ZSSR. Przywódcy Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii przyjęli ultimatum postawione przez Józefa Stalina.

(Winston Churchill, Franklin Roosevelt, Józef Stalin Jałta 1945 źródło wikipedia.pl)

Konferencja pokojowa, San Francisco 1951

Konferencja pokojowa zwana także „Japanese Peace Conference”,

Japonia podczas konferencji podpisała traktat pokojowy z 49 państwami świata w skład których wchodziły między innymi Stany Zjednoczone, jednakże traktat ten nie dotyczył ZSSR. Podczas konferencji Japonia zrzekła się swoich praw do Wysp Kurylskich, natomiast interpretacja samego pojęcia archipelagu wysp była różna. Japonia uznała że sporne wyspy, Iturup, Kunaszyr, Szykotan oraz grupy wysp Habomai nie są częścią archipelagu Wysp Kurylskich złożyli oni oficjalne oświadczenie i nie zrzekli się praw do nich. Rząd ZSSR był jednak innego zdania i w całości odrzzucił treść dokumentu, co doprowadziło do niepodpisania paktu pokojowego przez Polske, Czechosłowację i ZSSR paktu pokojowego z Japonią. Temat spornych wysp przyczynił się do niepodpisania aktu pokojowego między Rosją a Japonią do dnia dzisiejszego.^[4] Traktat pokojowy mówi :

Japonia zrzeka się wszelkich praw tytułów i roszczeń do Wysp Kurylskich oraz do tej części wyspy Sachalin i wysp przyległych do niej, nad którymi Japonia nabyła suwerenność wskutek Traktatu z Portsmouth z 5 września 1905 roku

(Źródło dokument traktatu pokojowego San Francisco 1951)

W roku 1952, podczas ratyfikacji traktatu pokojowego z San Fracisco, senat Stanów Zjednoczonych stwierdził że dokument nie daje ZSSR prawa do roszczeń dotyczących spornych terytoriów. Według senatu do czasu podpisania traktatu pokojowego na linii Japonia – Rosja, sporne tereny są terytoriami japońskimi pod okupacją wojsk rosyjskich.

(San Francisco, podpisanie traktatu pokojowego 1951 wikipedia.pl)

ZIMNA WOJNA, Rola USA w sporze o archipelag.

USA odegrało niebagatelną rolę na linii stosunków Rosja – Japonia. USA podpisywało liczne pakty o współpracy z Japonią. Jeden z nich mówił o ścisłej współpracy militarnej oraz możliwości rozmieszczania baz oraz jednostek na terytorium podległym Japonii. Reakcja Rosji była natychmiastowa, w 1977 roku w odpowiedzi na ruchy Amerykanów, gdy trwała tzw „zimna wojna” Leonid Breżniew, sekretarz generalny KPZR podjął decyzję o rozmieszczeniu większej ilości wojsk oraz baz wojskowych, chcąc tym wywrzeć presję militarną która miała przyczynić się do wzmocnienia wpływów ZSSR w tym rejonie. Wraz z zaostrzeniem się „konfliktu” podczas zimnej wojny na linii USA – ZSSR, temat spornych wysp wygasł, rząd Rosji zmniejszył swoje kontakty z Krajem Kwitnącej Wiśni do minimum.^[5]

(Leonid Breżniew, Sekretarz Generalny KPZR źródło wikipedia.pl)

Poszukiwanie poparcia na arenie międzynarodowej.

Japonia uznała za stosowne, zwrócenie się o pomoc do społeczności międzynarodowej. Idealną do tej sytuacji był szczyt G7, odbywający się w Monachium w 1992 roku. Rząd Japonii wymagał od innych państw stanowczego stanowiska, domagali się oni nałożenia sankcji oraz wstrzymania pomocy dla Rosji do czasu rozstrzygnięcia tematu spornych wysp. Reakcja pozostałej szóstki była jednak niezgodna z oczekiwaniami Japonii, państwa G7 uznały że wobec obecnej sytuacji w Rosji, stanowcze decyzje mogą spowodować zachwiania sytuacji politycznej w Moskwie, wyrazili oni zaledwie zaniepokojenie zaistniałą sytuacją oraz zrozumienie dla strony Japońskiej. Podobnie jak rząd Japonii, Rosjanie uznali za stosowne wciągniecie do wyjaśnienia sytuacji społeczności miedzynarodowej, uznali że konflikt staję się sprawą ponadnarodową.^[6]

Stanowisko Unii Europejskiej.

W 2005 roku Parlament Europejski, uchwalił rezolucję dotyczącą sytuacji na dalekim wschodzie, w której zarekomendował on zwrot Japonii spornych terytoriów.

Art 15 rezolucji odnoszący się do Wysp Kurylskich: (tekst oryginalny, ang.)

15. Urges all countries in the Far East to seek bilateral agreements to resolve the outstanding territorial disputes in the region, in particular:

	a)	the return to Japan of the 'Northern territories' that were occupied by the then Soviet Union at the end of World War II and are currently occupied by Russia,
	b)	the dispute over the ownership of the Dokdo/Takeshima Islands between South Korea and Japan,
	c)	the dispute over the ownership of Senkaku–Daioyutai between Japan and Taiwan;

(źródło dokumentu Rezolucja Parlamentu Europejskiego

[1] http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/kairska-konferencja;3919036.html ENCYKLOPEDIA PWN, [DOSTĘP 14.12.2015]

[2] Małe wyspy - duży problem, Karolina Szydywar http://www.rocznikbezpieczenstwa.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/RBM/RBM_artykuly/2007_22.pdf
[3] http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/jaltanska-konferencja;3916500.html ENCYKLOPEDIA PWN [DOSTĘP 14.12.2015]
[4] http://www.britannica.com/place/Japan/History#ref319757 BRITANNICA.COM [DOSTĘP 13.12.2015]
[5] John Levis Gaddis, Zimna wojna. Historia podzielonego świata, wyd. Znak, 2007, ISBN 978-83-240-0822-3
[6] Małe wyspy - duży problem, Karolina Szydywar, http://www.rocznikbezpieczenstwa.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/RBM/RBM_artykuly/2007_22.pdf [DOSTĘP 13.12.2015]